“Bửa nớ đi ngoài cươi bấp cái cẳng bổ trợt cái trục cúi, mai đi mần không đặng. Quê choa nói rứa đó, bọn bây dịch đi”Mỗi
vùng, miền trên đất nước Việt Nam lại có bản sắc văn hóa của riêng
mình, trong đó tiếng địa phương (phương ngữ) là một nét văn hóa quý báu
cần được bảo tồn. Tiếng Nghệ Tĩnh (khu vực gồm hai tỉnh Nghệ An và Hà
Tĩnh) là một trong những phương ngữ như vậy.
Trong thời gian
gần đây, một bài viết có tựa đề “Giáo trình tự học tiếng Nghệ trong 24h”
đã lan truyền trong cộng đồng mạng Việt Nam với tốc độ chóng mặt. Với
nội dung gồm những những kiến thức cơ bản kèm theo ví dụ minh họa sống
động, “Giáo trình” này đã xuất hiện trên hàng chục diễn đàn lớn nhỏ và
thu hút rất đông các bạn trẻ hào hứng vào học tiếng Nghệ.
Tiếng Nghệ thật là phong phú Trong phần mở đầu của “giáo trình” tiếng Nghệ, người biên soạn cho biết
“công trình” của mình được thực hiện nhằm “khắc phục tình trạng mình
nói mà các bạn ngoài Bắc nghe không hiểu gì, đồng thời đáp ứng nhu cầu
học tiếng Nghệ An ngày càng cao của một số anh chị em ngoài Bắc muốn làm
dâu rể Nghệ An”.
Theo giáo trình, tiếng Nghệ có ngữ pháp thống
nhất với tiếng Việt nói chung và khá giống các tỉnh miền Trung (từ Nghệ
An đến Thừa Thiên Huế) ở các từ vựng cơ bản như "mô, tê, răng, rứa".
Đặc trưng làm nên sự khác biệt giữa tiếng Nghệ Tĩnh với tiếng của các
địa phương khác là ở âm điệu và hệ thống từ loại. Theo đó, về mặt âm
điệu, người xứ Nghệ đọc dấu ngã (~) thành dấu nặng (.), cho nên nghe
giọng Nghệ mới “nặng trình trịch”. Thậm chí, ở một số vùng, dấu hỏi (?)
cũng được đọc thành dấu nặng (.). Các phụ âm “s” và “x”, “tr” và “ch”,
“r” và “d” người Nghệ Tĩnh phát âm rất rõ, chứ không đọc bằng nhau như
giọng Hà Nội.
Về hệ thống từ vựng, mỗi địa phương ở Nghệ Tĩnh
lại sử dụng những từ khác nhau, đặc biệt là danh từ, nhưng về toàn thể
thì ở mọi vùng đều dùng chung một số từ thông dụng và phổ biến. Những từ
vựng này được liệt kê ở một “từ điển” đi kèm “giáo trình”.
Từ điển tiếng Nghệ:
<table style="WIDTH: 453px; HEIGHT: 383px"> <tr> <td valign="top" align="left"> Đại từ - Mạo từ:
* Mi = Mày
* Tau = Tao
* Choa = Chúng tao
* (Bọn)bây = Các bạn
* Hấn = Hắn, nó
* Ci (ki, kí), cấy = Cái.
Danh từ:
* Con du = con dâu
* Chạc = Dây
* Chủi = Chổi
* Con me = Con bê
* Đọi = (cái) Bát
* Nạm = Nắm.
* Trốc = Đầu.
* Tru = Trâu.
* Trốc tru = Đồ ngu.
* Trốc gúi = Đầu gối.
* Khu = Mông, đít.
* Mấn = Váy. </td> <td valign="top" align="left">Thán từ - Chỉ từ:
* Mô = 1. Đâu. 2. Nào.
* Mồ = Nào.
* Ni = 1.Này. 2.Nay.
* Tê = Kia.
* Tề = Kìa.
* Rứa = Thế
* Răng = Sao.
* Chi = Gì.
* Nỏ = Không.
* Ri = Thế này.
* A ri = Như thế này.
* Nớ = Ấy .
* (Bây) Giừ = (Bây) Giờ.
* Hầy = Nhỉ.
* Chư = Chứ.
* Rành = Rất.
* Đại = 1. Khá. 2. Bừa.
* Nhứt = Nhất. </td> <td valign="top" align="left">Động từ:
* Bổ = Ngã.
* Bứt = Bẻ.
* Chưởi = Chửi.
* Ẻ = Ỉa.
* Đấy = Đái.
* Đút = Đốt.
* Đập (chắc) = Đánh (nhau).
* Dắc = Dắt.
* Gưởi = Gửi.
* Hun = Hôn.
* Mần = Làm.
* Nhởi = Chơi.
* Rầy = Xấu hổ.
* Vô = Vào.
Tính từ:
* Cảy = Sưng.
* Ngái= Xa.
* Su = Sâu.
* Túi = Tối. </td> </tr> </table> |
Kết hợp gữa âm điệu và từ vựng, một số câu ví dụ về ngôn ngữ của người Nghệ được đưa ra như sau:
Bây đi mô đó, cho choa đi với = Các bạn đi đâu đấy, cho chúng tôi đi với.
Giừ mi ở chộ mô rứa? = Giờ cậu ở chỗ nào thế?
Đóng ci cựa lại = Đóng cái cửa lại.
Cấy chi rứa = Cái gì thế?
A ri là răng? = Như thế này là thế nào?
Phim ni xem hay đại = phim này xem khá hay.
Dắc con tru ra đồng = dắt con trâu ra đồng.
Ao ni su ri = Ao này sâu thế.
Giải mã bài thơ tiếng Nghệ bí hiểm Ngay sau khi nghiềm ngẫm giáo trình tiếng Nghệ, cảm nhận đầu tiên của
nhiều bạn trẻ không phải người Nghệ An, Hà Tĩnh là tiếng Nghệ cực kỳ khó
“nhằn”. Thành viên kubihihihi, diễn đàn Vozforum nhận xét: “Học tiếng
này cũng như học tiếng Anh, cứ phải tiếp xúc nhiều mới nói sõi được, chứ
cứ đọc công thức thì không thể nào mà nhớ nổi”.
Theo những
thành viên là người gốc Nghệ thì “giáo trình” trên mới chỉ cung cấp
những kiến thức cực kỳ sơ đẳng, đặc biệt là từ vựng tiếng Nghệ. Tuy
nhiên, nhiều người vẫn rất hào hứng bắt tay ngay vào thực hành tiếng
Nghệ bằng cách học dịch “Nghệ ngữ”. Thành viên có nick tinhyeudimat, một
“chuyên gia” tiếng Nghệ đưa ra đề bài: “Bửa nớ đi ngoài cươi bấp cái
cẳng bổ trợt cái trục cúi, mai đi mần không đặng. Quê choa nói rứa đó,
bọn bây dịch đi”.
Đáp án đúng được thành viên yeu2lan đưa ra: “Bữa kia đi ngoài sân vấp cái chân ngã trầy đầu gối, mai không đi làm được”.
Nhưng hóc búa nhất vẫn là một bài thơ tiếng Nghệ mà người tỉnh ngoài
đọc thì chỉ có nước… ú ớ như đọc mật mã. Thậm chí, nhiều người Nghệ
chính gốc cũng không thể “giải mã” đúng 100% bởi bài thơ sử dụng khá
nhiều từ địa phương riêng biệt.
Dưới đây là nội dung bài thơ: "
Mùa
nực với mùa gắt/Kêu chắc đến rồi tề/Dừ sốt hơn bựa tê.../Khát khô mui
nẻ họng/Ung bứt toóc dới rọng/Mụ cào ló trửa cươi/Con chắt ả mô rồi/Hắn
cợi tru vô rú/Bếp lạnh tanh mun trú/Cho ga trọi ga bươi/Nác chát ở mô
rồi/Múc cho tui một đọi/O tê ngong rành sọi/Ả nớ chộ cũng tài/O ả có
thương ngài/Nấu cho nồi nác chát/Tui uống vô mát rọt/Thứ chè gay rành
tài/Nắng ra răng mặc trời/Cũng thua nồi nác chát".
Và đây là một “bản dịch” được cho là tương đối “chuẩn” của thành viên có nick thanhve:
Mùa nực với mùa gắt -
Mùa nóng với mùa gặt
Kêu chắc đến rồi tề -
Kêu nhau đến rồi kìa
Dừ sốt hơn tự tê -
Giờ nóng hơn dạo trước
Sốt khô mui nẻ họng -
Nóng khô môi nẻ họng
Ung bứt toóc dới rọng -
Ông gặt lúa dưới ruộng
Mụ cào ló trửa cươi -
Bà cào lúa giữa sân
Con chắt ả mô rồi -
Con bé chắt của chị đâu rồi
Hắn cợi tru vô rú -
Nó cưỡi trâu vào núi
Bếp lạnh tanh mun trú -
Bếp lạnh tanh mun trấu
Cho ga trọi ga bươi -
Cho gà chọi gà bươi
Nác chát ở mô rồi -
Nước chát ở đâu rồi
Múc cho tui một đọi -
Múc cho tôi một bát
O tê ngong rành sọi -
Cô kia ngong(?) giỏi thật
Ả nớ chộ cũng tài -
Chị kia thấy cũng tài
O ả có thương ngài -
Cô với chị có thương người
Nấu cho nồi nước chát -
Nấu cho nồi nước chát
Tui uống vô mát rọt -
Tôi uống vào mát ruột
Thứ chè gay rành tài -
Thứ chè gay tài thật
Nắng ra răng mặc trời -
Nắng thế nào thì mặc trời
Cũng thua nồi nước chát -
Cũng thua nồi nước chát
Nhìn chung, dù còn đơn giản nhưng sự ra đời của giáo trình tự học tiếng
Nghệ đã được các bạn trẻ hưởng ứng nồng nhiệt. “Tiếng Nghệ rất khó
nhưng cũng rất dễ thương. Hè này về Nghệ An du lịch chắc chắn mình sẽ
mang theo “cẩm nang” tiếng Nghệ này để tập nói chuyện với người địa
phương”, Phương An, thành viên mạng xã hội Facebook, chia sẻ.
Nguồn: http://baodatviet.vn
Trang Chính 
phe choa cả mà nói ghê thế em hôm nào về chưởi chắc cho đợ nhớ hè 
